Sažetak | Michaelova adicija ili 1,4–adicija vrsta je nukleofilne adicije gdje dolazi do stvaranja ugljik–ugljik veze između α,β–nezasićenog karbonilnog spoja i nekog nukleofila.1,3 Reaktanti u Michaelovoj adiciji još se nazivaju Michaelovi donori i Michaelovi akceptori.2 Michaelov donor ima slobodni elektronski par na α–ugljikovom atomu kojeg donira za nastajanje veze s Michaelovim akceptorom, a Michaelov akceptor ima elektrofilan β–ugljikov atom koji prima elektronski par. Najpoznatiji Michaelovi donori su β–diketoni i β–ketoesteri, a Michaelovi akceptori su konjugirani sustavi poput α,β–nezasićenih aldehida, ketona, estera i dr.2 Reakcija se odvija u četiri koraka: nastajanje nukleofila, vezanje nukleofila na α,β–nezasićeni karbonilni spoj, protoniranje međuprodukta te tautomerizacija enolnog oblika produkta u keton.2 Na tijek same reakcije utječu vrsta nukleofila, struktura α,β–nezasićenog karbonilnog spoja, prisutnost otapala te temperatura.3,4
Za otkriće ove reakcije zaslužan je profesor Arthur Michael. Na temelju njegove reakcije razvijene su još dvije slične adicije: asimetrična Michaelova reakcija7 i Mukaiyamina reakcija.8 Za asimetričnu reakciju karakteristično je da koristi kiralni katalizator čija je uloga povećati stereoselektivnost reakcije. Osim što se koristi titanijev(IV) klorid kao katalizator, u Mukaiyaminoj reakciji dolazi do vezanja sililnog enolnog etera na aldehid ili keton.
Michaelova reakcija se koristi u pripravi mnogih spojeva: u sintezama lijekova (ditiazem, kaliheamicin, α–kainična kiselina),10-13 u proizvodnji strihnina16,17 (vrsta pesticida), za dobivanje steroidnog hormona kortizona15 te u sintezi drugih spojeva (npr. gliotoksin).14 Značajnu ulogu ima u proizvodnji polimera različitih molekulskih masa.18 Također, Michaelova reakcija prvi je korak u procesu Robinsonovog aneliranja kojim se dobivaju kompleksne prstenaste strukture.2 |