| Abstract | Nukleinske kiseline, osim svoje standardne uloge pohrane, prijenosa i ekspresije genske informacije, mogu imati i ulogu ubrzanja kemijske ili biokemijske reakcije, a da pritom iz reakcije izađu nepromijenjeni (ribozimi, deoksiribozimi) ili promijenjeni (samoizrezujući introni grupe I i II). Katalitičke nukleinske kiseline mogu koristiti različite mehanizme za obavljanje svoje katalitičke uloge, pa tako neke koriste katalizu metalnim ionima te kiselinsko-baznu katalizu. Otkrićem ovakvih molekula, teza da su enzimi isključivo proteinskog podrijetla više nije bila točna. Osim toga, otkriće ribozima dovelo je do hipoteze o RNA svijetu prema kojoj je prva molekula živog svijeta bila RNA, koja je bila i nositeljica nasljedne informacije te je imala i katalitičku ulogu. Nakon otkrića prvog ribozima 1980. godine, znanstvena zajednica je krenula u potragu za molekulama sa sličnom ili istom ulogom, te su otkriveni mnogi novi ribozimi i deoksiribozimi (DNAzimi). Do danas je opisan veliki broj klasa ribozima: glmS ribozimi, ribozimi u obliku ukosnice, ribozimi u obliku glave čekića, HDV ribozim, RNaza P, twister ribozim samo su neki od primjera. Fokus u istraživanjima je prebačen s ribozima na DNAzime zbog stabilnosti molekula, jer je s njima lakše raditi te su jeftiniji. Postoji i nekoliko klasa deoksiribozima, primjerice ribonukleaze i RNA-ligaze. Cilj ovog rada je detaljnije opisati strukturu i mehanizam djelovanja katalitičkih nukleinskih kiselina, ribozima i DNAzima, te predstaviti neke od zanimljivijih primjera ove relativno novootkrivene skupine molekula, čiji se puni potencijal tek treba otkriti. |
